Już od kilku lat sercem gali ShEO jest debata o zdrowiu. W tym roku jej tematem były działania, jakie trzeba podjąć, by zmienić smutne statystyki w Polsce.
Zacznijmy się badać: profilaktyka w medycynie pracy
W Polsce nie tylko rosną zachorowania na raka piersi (podobnie jak w innych krajach wysoko rozwiniętych), ale też rośnie liczba zgonów, mimo że jest już dostęp do wielu nowoczesnych leków. – Problemem jest to, że w Polsce zgłaszalność na przesiewowe badania mammograficzne jest na bardzo niskim poziomie: to ok. 30 proc. Często pamiętamy o tym, żeby iść do fryzjera, ale która z nas pamięta, by iść na mammografię czy cytologię: a badania profilaktyczne ratują życie – mówiła dr Joanna Kufel-Grabowska, onkolog kliniczna.
W efekcie w Polsce rak piersi częściej jest rozpoznawany w stadium bardziej zaawansowanym niż w krajach Europy Zachodniej. – W Polsce wciąż „walczymy” z rakiem, zamiast go leczyć, i będziemy dalej walczyć, jeśli kobiety będą zgłaszać się do lekarza w bardziej zaawansowanych stadiach nowotworu.
Zawsze tłumaczę: „im mniej raka, tym większa szansa na wyleczenie”. Po prostu się badajmy: profilaktyka ratuje przed śmiercią i trudnym leczeniem – zaznaczała dr Kufel-Grabowska.
Pozytywnym trendem jest to, że od tego roku na badania mammograficzne mogą już zgłaszać się kobiety od 45. roku życia. – Cieszymy się z tej zmiany, problemem jednak pozostaje zgłaszalność. Moim zdaniem, wszystkie badania profilaktyczne: cytologia, kolonoskopia, mammografia, powinny zostać włączone do badań obowiązkowych z zakresu medycyny pracy. Byłoby to świetnym posunięciem – podkreślała onkolog.
Zwracała również uwagę na niepokojący trend zachorowań na raka piersi w grupie młodych kobiet, dlatego tak ważne jest edukowanie już od okresu szkolnego, że trzeba się badać, w tym wykonywać samobadanie piersi, a w razie niepokojących objawów: zgłaszać się do lekarza. – Bardzo często mamy młode pacjentki; dziewczyny, które jeszcze nie zdążyły urodzić dziecka, albo dopiero je urodziły. Obecnie moja najmłodsza pacjentka ma 28 lat. Dlatego apeluję, żeby się badać – podkreślała dr Kufel-Grabowska.
Przed rozpoczęciem leczenia: konieczna pełna diagnostyka
Ekspertki zwracały też uwagę na to, że w przypadku wykrycia nowotworu, zanim rozpocznie się leczenie, konieczne jest wykonanie pełnej i kompleksowej diagnostyki, która ma ogromne znaczenie dla doboru właściwego leczenia i rokowania pacjentki. Bardzo ważne jest, żeby kobiety, które mają mieć rozpoczęte leczenie onkologiczne, miały świadomość, jak ważna jest wcześniejsza precyzyjna diagnostyka.
Przykładem jest rak endometrium (trzonu macicy): najczęstszy nowotwór ginekologiczny. Niepokoi fakt, że w Polsce rośnie nie tylko liczba zachorowań na raka endometrium, ale również liczba zgonów, mimo że przez wiele lat był on uznawany za nowotwór stosunkowo dobrze rokujący. – Część kobiet niestety początkowo przeczekuje pierwsze objawy, obawiając się diagnozy – mówiła Anna Kupiecka, prezes Fundacji OncoCafe Razem Lepiej. Pokreśliła, że od ubiegłego roku jest już możliwe nowoczesne leczenie (immunoterapia w jednym z podtypów raka endometrium). Po to jednak, by kobieta mogła takie leczenie dostać, niezbędne jest wykonanie badań histopatologicznych i molekularnych.
– Niestety, często kobiety trafiają do ośrodka, w którym nie mają proponowanej odpowiedniej ścieżki diagnostyczno-leczniczej. Założyłyśmy grupę w social mediach, staramy się edukować pacjentki, widzimy, że mają ogromny głód wiedzy, jak powinny być leczone. Edukacja przynosi efekt: coraz częściej kobiety angażują się proces swojego leczenia.
Mam nadzieję, że ścieżka diagnostyczno-lecznicza będzie coraz bardziej optymalna, pomoże pacjentkę wyleczyć lub wydłużyć jej życie w jak najlepszej jakości, co jest możliwe dzięki nowym technologiom lekowym – przekonywała Anna Kupiecka.
Warto się szczepić
Anna Kupiecka zwróciła też uwagę, że bardzo często sytuację chorego onkologicznie może pogorszyć zwykła infekcja: ponieważ m.in. pacjenci onkologiczni, hematoonkologiczni mają osłabioną odporność.
– Czasem zwykła infekcja może spowodować poważne powikłania, przerwę w leczeniu, pacjent musi być wykluczony z wcześniejszej ścieżki, czasem nie może już na nią powrócić: dlatego tak ważne jest korzystanie ze szczepień, jeśli tylko są one dostępne. Dotyczy to także osób starszych, których układ odpornościowy również pracuje słabiej – mówiła Anna Kupiecka.
Obecnie są już opublikowane kalendarze szczepień dla dorosłych, a także kalendarz szczepień dla osób powyżej 65. roku życia. – Niektóre szczepionki są bezpłatne, inne z częściową odpłatnością; niedawno do refundacji dla części pacjentów weszła szczepionka przeciw półpaścowi. Warto uwrażliwiać osoby starsze na szczepienia – zaznaczała prezes Kupiecka.
Zdrowy duch to zdrowe ciało, czyli ważna jest psychika
Dr Aleksandra Lewandowska, krajowa konsultant w dziedzinie psychiatrii dzieci i młodzieży, zwróciła uwagę, że w medycynie zachodniej często brakuje podejścia holistycznego, a jest ono bardzo ważne, szczególnie w stosunku do dziecka i nastolatka. Od stanu psychiki często zależy stan fizyczny (i odwrotnie). Konieczne jest też kompleksowe zaopiekowanie się młodym pacjentem.
– Gdy prawie 20 lat temu zaczynałam specjalizację, widziałam dzieci i nastolatków trafiających do oddziału szpitalnego, to zdawałam sobie sprawę, że można i trzeba było pomóc im wcześniej. Pamiętam też swoją bezradność, gdy dziecko/ nastolatek był wypisywany z oddziału i trafiał w próżnię. Walczę o to, by tak nie było, żeby uwrażliwiać społeczeństwo na potrzeby innego człowieka, szczególnie dziecka i nastolatka – mówiła dr Lewandowska. Podkreślała, że warto szybciej zauważać niepokojące symptomy i zgłaszać się z dzieckiem po pomoc. Obecnie, w ramach reformy psychiatrii dziecięco-młodzieżowej, zostały stworzone trzy poziomy referencyjne opieki. – Mamy ponad 470 ośrodków pierwszego poziomu referencyjnego, czyli opieki środowiskowej, jednak problem polega na tym, że w ciągu ostatnich 2 lat liczba dzieci i nastolatków wymagających takiej opieki wzrosła ponad dwukrotnie. Dlatego konieczne są gruntowne zmiany w systemie edukacji – podkreślała dr Lewandowska.
Zwróciła też uwagę, że w przypadku niektórych chorób, jak zaburzenia afektywno-dwubiegunowe, depresja, depresja lekooporna, schizofrenia, konieczna jest jak najszybsza interwencja i włączanie leczenia, np. farmakoterapii: ze skutecznym leczeniem nie można czekać do dorosłości.
Niekiedy może być też konieczny pobyt w oddziale szpitalnym. Ważne jest jednak, by po wyjściu ze szpitala młody człowiek miał nadal opiekę psychologiczną.
Apel do kobiet: zmieńmy statystyki
Uczestniczki debaty zaapelowały do obecnych podczas gali ShEO kobiet sukcesu, by dbały o własne zdrowie i szerzyły wiedzę w swoim otoczeniu. – Potrzebna jest szeroka kampania edukacyjna do całego społeczeństwa; do dziecka, nastolatka, osoby w średnim wieku, babci, dziadka, by ta odpowiedzialność za zdrowie psychiczne była większa – mówiła dr Lewandowska. Dr Kufel-Grabowska podkreślała, by o profilaktyce nie tylko mówić, ale też działać: m.in. egzekwować od pracowników wykonywanie badań profilaktycznych.
– Jesteśmy w ogonie Europy, jeśli chodzi o zgłaszanie się do badań przesiewowych, do badań profilaktycznych, do szczepień, ale jesteśmy w czołówce, jeśli chodzi o umieralność z powodu wielu nowotworów. Odmieńmy wspólnie ten świat. Możecie nam w tym pomóc – apelowała Anna Kupiecka.
W debacie SheO, czyli Wszystko, co najważniejsze, wzięły udział: dr Joanna Kufel-Grabowska, onkolog kliniczna z Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego (nagroda SheO 2024 w kategorii „Wszystko, co najważniejsze”, Anna Kupiecka, prezes Fundacji OncoCafe Razem Lepiej (nagroda SheO 2024 w kategorii Lider Praw Pacjentów) i dr Aleksandra Lewandowska, krajowa konsultant w dziedzinie psychiatrii dzieci i młodzieży (nagroda SheO 2024 w kategorii Osobowość Medyczna”.